W świecie świadectw charakterystyki energetycznej można się natknąć na trzy kluczowe pojęcia: energia pierwotna (EP), energia końcowa (EK) i energia użytkowa (EU). Dla wielu osób nie są one do końca zrozumiałe, choć mają kluczowe znaczenie przy ocenie efektywności energetycznej budynku. W niniejszym artykule w prosty sposób wyjaśniamy, co oznaczają te pojęcia, czym się różnią i jakie mają znaczenie dla właścicieli, kupujących i najemców nieruchomości.
Czym jest energia użytkowa (EU)?
Energia użytkowa to ilość energii, która jest rzeczywiście potrzebna do ogrzewania, chłodzenia, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynku. To wartość najbliższa rzeczywistemu zapotrzebowaniu mieszkańców.
Wyobraź sobie, że chcesz ogrzać dom zimą do temperatury 21°C. EU określa ilość ciepła, jaką trzeba dostarczyć, aby utrzymać tę temperaturę, zakładając brak strat energii po drodze. To najbardziej „czysta” wartość, wolna od wpływu technologii czy źródeł energii.
Im niższe EU, tym lepiej – oznacza to, że budynek jest dobrze zaizolowany, nie ma dużych strat ciepła, a komfort cieplny osiąga się przy niskim zużyciu energii.
Czym jest energia końcowa (EK)?
Energia końcowa to ilość energii, którą trzeba fizycznie dostarczyć do budynku z zewnątrz – przez sieć ciepłowniczą, gaz, prąd, olej opałowy czy inne źródła.
Wartość EK uwzględnia już sprawność systemów grzewczych, wentylacyjnych i innych instalacji. Oznacza to, że jeśli system ogrzewania ma niską sprawność (np. stary piec gazowy), trzeba zużyć więcej energii końcowej, aby uzyskać taką samą ilość energii użytkowej.
Przykład: jeśli EU wynosi 50 kWh/m²/rok, a sprawność kotła wynosi 80%, to EK wyniesie 62,5 kWh/m²/rok – bo tyle energii należy dostarczyć, żeby uzyskać pożądane ciepło.
Czym jest energia pierwotna (EP)?
Energia pierwotna to wskaźnik uwzględniający nie tylko ilość dostarczonej energii, ale też jej „pochodzenie” – czyli wpływ źródeł energii na środowisko i nakład surowców.
EP przelicza energię końcową na „energię u źródła”, czyli np. energię węgla, gazu czy drewna, zanim zostaną przekształcone w prąd czy ciepło. Uwzględnia więc straty przy wydobyciu, przesyle i przetwarzaniu.
To właśnie wartość EP jest kluczowa w ocenie klasy energetycznej budynku – to na jej podstawie przypisuje się budynkowi klasę od A+ do G.
Współczynniki przeliczeniowe i ich znaczenie
Różne źródła energii mają różne współczynniki przeliczeniowe przy wyliczaniu EP:
- Energia elektryczna z sieci – około 3,0
- Gaz ziemny – około 1,1
- Biomasa (np. pellet) – około 0,2
- Energia odnawialna (np. PV) – bliska zeru
Oznacza to, że korzystanie z prądu do ogrzewania budynku znacznie podnosi wartość EP, mimo że prąd może być bardzo efektywny. Z kolei budynki ogrzewane biomasą, pompami ciepła zasilanymi OZE czy gazem – uzyskują lepsze wskaźniki EP.
Przykład porównania
Rozważmy dwa identyczne budynki:
- Budynek A ogrzewany energią elektryczną.
- Budynek B ogrzewany kotłem na pellet.
Zakładając identyczne EU i EK, budynek A będzie miał znacznie wyższą wartość EP ze względu na wysoki współczynnik przeliczeniowy dla energii elektrycznej. To sprawi, że jego klasa energetyczna będzie niższa, mimo porównywalnych kosztów eksploatacyjnych.
Dlaczego warto rozumieć te wskaźniki?
Dla właścicieli i nabywców nieruchomości:
- Pozwala to lepiej ocenić koszty użytkowania budynku.
- Można przewidzieć potencjalne oszczędności po termomodernizacji.
- Świadoma analiza pozwala dobrać odpowiednie źródła energii przy budowie lub modernizacji.
Dla inwestorów:
- EP wpływa na wartość nieruchomości.
- Lepsze klasy energetyczne ułatwiają sprzedaż i wynajem.
- Certyfikat z niskim EP może być wymagany przy ubieganiu się o dofinansowania.
Jak obniżyć EP i EK?
Aby poprawić charakterystykę energetyczną budynku:
- Zainwestuj w dobre ocieplenie budynku i dachu.
- Wymień okna i drzwi na modele energooszczędne.
- Zastosuj ogrzewanie niskotemperaturowe (np. podłogowe).
- Zainstaluj pompę ciepła lub kocioł na biomasę.
- Połącz systemy grzewcze z panelami fotowoltaicznymi.
Rola tych wskaźników w świadectwie energetycznym
Na świadectwie znajdują się wszystkie trzy wartości: EU, EK i EP – każda wyrażona w kWh/m²/rok. Największą wagę ma EP, ponieważ to on decyduje o przyznanej klasie energetycznej.
Warto zauważyć, że dwa budynki o tej samej wartości EU mogą mieć bardzo różne wartości EP – w zależności od tego, czy wykorzystują energię ze źródeł odnawialnych czy konwencjonalnych.
Czy niska klasa energetyczna oznacza złe parametry?
Niekoniecznie. Niska klasa może wynikać z rodzaju ogrzewania, a niekoniecznie ze stanu technicznego budynku. Przykładowo: dom ogrzewany prądem z sieci bez OZE będzie miał wysokie EP, nawet jeśli jest dobrze ocieplony.
Dlatego nie warto oceniać nieruchomości wyłącznie na podstawie klasy energetycznej. Warto sprawdzić również EU i EK, żeby lepiej zrozumieć rzeczywiste koszty eksploatacji.
Podsumowanie
Zrozumienie różnicy pomiędzy energią użytkową, końcową i pierwotną to klucz do świadomego podejmowania decyzji przy zakupie, budowie i modernizacji budynków. To również ważne narzędzie przy analizie świadectwa energetycznego. Im lepiej je rozumiemy, tym bardziej efektywnie możemy zarządzać zużyciem energii i kosztami eksploatacji.
Chcesz sprawdzić parametry energetyczne swojej nieruchomości? Zamów świadectwo online – bez wychodzenia z domu i bez formalności.
👉 Zamów świadectwo
